نقش ایران در جنگ آذربایجان و ارمنستان چیست؟

توازن/به گزارش رویداد۲۴؛ محمد آیتی: احمد علیرضابیگی نماینده تبریز در خصوص جنگ در حال ادامه آذربایجان با ارمنستان با توازن/به گزارش رویداد۲۴؛ گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌توانید مهمترین بخش‌های این مصاحبه را بخوانید:

*‌ موقعیت استراتژیک و ژئوپولتیک جمهوری اسلامی یک موقعیت خاص و ویژه است. ما از جنوب، خلیج فارس و دریای عمان را داریم و دسترسی به اقیانوس هند وجود دارد و جزو نقاط برتری‌ساز کشور است. از طرف دیگر، مسیر جمهوری اسلامی ایران، کشورهای حاشیه خلیج فارس و همین‌طور پاکستان و هند را متصل به اروپا می‌کند.

*‌ سیاست‌های که جمهوری اسلامی ایران از گذشته اتخاذ کرده به‌واسطه ملاحظاتی که در خصوص اقوام ایرانی به ویژه آذربایجانی‌ها داشته، تصورش این بوده که اگر بخواهد توجه ویژه‌ای به این موضوع داشته باشد ممکن است سبب تقویت واگرایی شود، از این‌رو از تاثیرات و عوامل برتری‌سازی که نسبت به جمهوری آذربایجان در اختیار داشته، همیشه غفلت کرده، یعنی از تاثیرات مردمان آذربایجانِ ایران که می‌توانسته روی جمهوری آذربایجان اتفاق بیفتد، غفلت کرده و ملاحظاتی از خود نشان داده است.

*‌ در حالی جمهوری اسلامی ایران این رویکرد را در پیش گرفته که جمهوری آذربایجان و مردمان باکو و نخجوان این‌ها عیال، فامیل و طایفه ما هستند، پس از این امکان اثرگذاری باید بهره‌گیری می‌شد که متاسفانه اتفاق نیفتاد و بعد این استدلالی که ما همواره درباره ملت امام حسین و اتصال و ارتباط مردمان شیعه با یکدیگر داشتیم و این موضوع در مکتب شهید سلیمانی خودش را نشان می‌دهد، از این عامل برتری‌ساز غفلت کردیم.

*‌ آن موقعی که مقام معظم رهبری تاکید و اصرار داشت که اراضی اشغالی جزو اراضی اسلامی و برای مسلمانان است و باید به جمهوری آذربایجان برگردانده شود، به غلط سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران، پشتیبانی از ارمنستان را انتخاب کرد.

*‌ ما با کمال تعجب می‌بینیم که ناوگان یا ستون و کاروان نظامی پشتیبانی از ارمنستان که از جانب روسیه می‌آمد در بندرانزلی تخلیه می‌شد و این مسیر جمهوری اسلامی ایران را طی می‌کرد و از طریق مرز ارمنستان وارد آن کشور می‌شد، در حالی که جنگ آذربایجان و ارمنستان در جریان بود و این در واقع سبب دلسردی و ناامیدی مردمان آذربایجان که چشم و امید به پشتیبانی و حمایت جمهوری اسلامی داشتند، شد.

احساس ناامنی که از سمت جمهوری آذربایجان داریم، بازتاب رفتار ایران است

*‌ حال در غیاب ایران، ترکیه و اسراییل آمدند و پشتیبان جمهوری آذربایجان شدند تا بتواند اراضی اشغالی خود را به دست بیاورد و این رویکرد، زمینه افتراق را فراهم کرد و این موضوع به غلط از جانب سیاست‌گذاران ما در جمهوری اسلامی ایران اتفاق افتاده و اکنون مواجه با یک موضوعی هستیم که قدرت نرم و اثرگذاری ما بر جمهوری آذربایجان که باید رفتار او را تحت تاثیر قرار دهد، دیگر این تاثیر اتفاق نمی‌افتد و حتی شاهد تقابل ایران با آذربایجان هم هستیم و ما یک احساس ناامنی از سمت جمهوری آذربایجان داریم که این موضوع، بازتاب رفتار خود ما است.

*‌ الان نتیجه کار ما این شده که جمهوری آذربایجان اصرار دارد با قطعه جداشده از خودش که نخجوان را شامل می‌شود اتصال ارضی داشته باشد و برای به دست آوردن این اتصال ارضی نیاز دارد بخشی از خاک ارمنستان را در اشغال بگیرد تا بتواند با بخش جداشده از خودش مرتبط شود که طبیعتاً این کار روی موقعیت ژئوپلتیک ما اثر خواهد گذاشت و دسترسی ما را از طریق ارمنستان و گرجستان به دریای سیاه می‌بندد و با وضعیتی که رژیم آذربایجان دارد، عملاً یکی از راه‌های دسترسی ما به اروپا مورد آسیب قرار می‌گیرد.

*‌ وقتی به صورت‌بندی‌های منطقه برمی‌گردیم که ما به تاسی از سیاست روسیه رفتیم پشت ارمنستان قرار گرفتیم، می‌بینیم که روسیه‌ای که پیمان نظامی داشته و می‌بایست از ارمنستان در برابر تهاجم آذربایجان دفاع می‌کرد، ولی این دفاع را انجام نداد و ما ماندیم پشت ارمنستان و روسیه موضع خود را تغییر داد و رفت پشت آذربایجان قرار گرفت.

*‌ اکنون ارمنستان تحت فشار بین‌المللی برای اینکه نیازمند ما هم نباشد، به اردوگاه غرب پناه برده و با آمریکایی‌ها مانور نظامی برگزار می‌کنند. در واقع ارمنستان دارد صورت‌بندی منطقه‌ای خودش را تغییر می‌دهد و این روند نشان می‌دهد چه کلاهی سر ایران رفته است. از طرفی ما مردم آذربایجان را از دست دادیم و از سوی دیگر، ارمنستانی که ما پشتت قرار گرفتیم، آن‌ها زمینه حضور ناتو در مرزهای جمهوری اسلامی ایران را فراهم کردند که این موضوع با امنیت ما در تعارض است.

*‌ ما به واسطه رعایت حُسن همجواری و برای اینکه نخجوان چسبندگی خود را نسبت به جمهوری آذربایجان از دست ندهد، در طول تاریخ پس از فروپاشی، بخشی از جاده دسترسی خودمان را که در حاشیه ارس است را در اختیار آذربایجان قرار داده بودیم تا آن‌ها بتوانند جبران اتصال ارضی خود را به این واسطه انجام دهند و چون آذربایجان خود را در موقعیت برتر می‌بیند، دیگر نمی‌خواهد به یک راه عاریتی که از ما گرفته بود اکتفا کند و از این‌رو یک راه برای خود طلب می‌کند که این با منافع ما در تعارض است.

*‌ به نظر، راه این است که در جمهوری نخجوان همه‌پرسی برگزار شود و جمهوری نخجوان این وسط تکلیف خود را معلوم کند، چون ما که از راه دسترسی و ژئوپلتیک خودمان به هیچ عنوان صرف‌نظر نخواهیم کرد. یا نخجوان به یک جمهوری مستقل تبدیل و کشور شود یا به ترکیه و یا ایران ملحق شود. عین همین قضیه هم برای جمهوری قره‌باغ که الان در خاک آذربایجان قرار دارد، هست.

مردمان آن‌ها، مردمان ارمنی هستند که اکنون برای خود یک رییس جمهور انتخاب کردند و بیشتر دغدغه غرب هم از این است که برای آن‌ها حقوقی منظور شود. این حقوق، اول در چارچوب جمهوری آذربایجان تعریف شود. دوم، به صورت یک کشور مستقل خودنمایی کند و سوم، به جمهوری ارمنستان ملحق شوند که همه این‌ها مستلزم این است که اگر ما می‌خواهیم این را پیش ببریم، حتماً بایستی پشتوانه قدرت نرم داشته باشیم که بتوانیم در این تحولات، اثرگذار باشیم که متاسفانه با سیاست‌هایی که اتخاذ شده که مربوط به این دولت هم نیست و به دولت آقای روحانی برمی‌گردد، ما عملاً اثرگذاری خودمان را از دست دادیم، کما اینکه برای تعیین سرنوشت منطقه، الان وقتی آقای اردوغان پیشنهاد می‌دهد، می‌گوید اجلاسیه‌ای با حضور روسیه، ترکیه، ارمنستان و آذربایجان تشکیل شود، یعنی ما را به عنوان طرف ذینع قبول ندارد.

*‌ اکنون دولت آقای رئیسی هم به واسطه تصمیمات دولت قبل، ناچار به همان رویه‌ها است و در عمل انجام شده قرار دارد، چون جنگ آذربایجان و ارمنستان در زمان دولت آقای روحانی صورت گرفت و بعد، واکنش‌های نامناسبی که از طرف دولت آقای روحانی نسبت به این موضوع نشان داده شد، عملاً مردم آذربایجان را از ما جدا کرد با اینکه همان‌طور که گفتم آن‌ها فامیل‌های ما و شیعه هستند و علمای آذربایجان و علمای باکو در قم تحصیل می‌کنند و آن‌ها از جمهوری اسلامی ایران الهام می‌گیرند، ولی ما کاری کردیم که آن‌ها از ما دلسرد شوند.